De codice Evangelii S. Marci.

Pour citer ce texte

Possesseur(s) : Venise, Saint-Marc, cathédrale.

Date : 1738 (publication de la BBMN).

Répertoire(s) : Petitmengin 1998, p. 575, nº [47].

Analyse : Note sur un évangile tardoantique de saint Marc conservé à la bibliothèque de Saint-Marc de Venise, dont on pensait qu’il avait été copié par l’évangéliste en personne. Cette note de Montfaucon est extraite de son Diarium Italicum publié en 1702 (p. 55-56). On débattait à l’époque pour savoir si ce manuscrit était copié en grec ou en latin (voir, par exemple, les Acta Sanctorum aprilis, t. III, Anvers, 1675, p. 345-346 ou Gilbert Burnet, Voyage de Suisse, d’Italie, et de quelques endroits d’Allemagne & de France, Rotterdam, 1688, p. 244). Ce manuscrit fameux avait déjà attiré l’attention de Mabillon en 1685 lors de son voyage en Italie. Mais il n’avait pas eu la chance de pouvoir examiner ce livre (voir Iter Italicum, p. 32). L’analyse de Montfaucon répond aux erreurs de lecture de Maximilien Misson (Nouveau voyage d’Italie, fait en l’année 1688, t. I, La Haye, 1698, p. 207-208 [3e édition]) et permet de mettre un terme définitif à ce débat en prouvant qu’il s’agit bien d’un évangile latin. Cette note fut rapidement reprise par les contemporains de Montfaucon (voir, par exemple, Alexandre de Rogissart et Jean de La Faye, Les délices de l’Italie, t. I, Leyde, 1707, p. 98-101 ; Johann Albert Fabricius, Bibliotheca ecclesiastica : in qua continentur De scriptoribus ecclesiasticis S. Hieronymus…, Hambourg, 1718, p. 53 [en note]), et notamment par dom Calmet, qui la traduit et la cite dans plusieurs de ses ouvrages (Dissertations qui peuvent servir de prolégomenes de l’Ecriture Sainte, t. III, Paris, 1720, p. 29 ; Commentaire littéral sur tous les livres de l’Ancien et du Nouveau Testament, Paris, 1715, p. 654…). Le manuscrit d’origine de cet évangile est un évangéliaire du vie siècle provenant d’Aquilée, actuel ms. Cividale da Friuli, Biblioteca Capitolare, CXXXVIII (voir Pani & Scalon 1998, p. 358-364).

Source(s) : BBMN, t. I, p. 480 ().

Édition(s) : —.

Bibliographie : Petitmengin 1998, p. 556 et 575.

Rédaction : FD, 2016.

Hinc proceditur ad codicem Evangelii S. Marci inspiciendum, qui servatur in armario vicino, & ut in voto erat diligenter consideravimus cum D. Leith, seu Gualterio Bibliothecario; est codex ille quadrus, operculo argenteo deaurato, confectus ex philira, seu papyro Aegyptiaca, multo tenuiore quam codex Josephi Mediolanensis, & sane, ut inspicienti sedulo visum fuit, hallucinantur, ni fallor, qui membranaceum dictitant. At quia omnium una vox est, esse membranaceum, vellem ab aliis rem accuratius explorari. Folia agglutinata simul sunt & putrida, ut non facile possint diduci sine fractione: nam locus perquam humidus, & brevi periturus funditus est codex si istic maneat. Characteres autem etsi vix legi possunt, evidenter Latini sunt, nam multoties occurrunt literae D. & R. quae non habent eamdem in Graecis atque in Latinis formam. Quod ait autem nuperus quidam, se legisse vocem KATÀ, is in prima litera hallucinatur; est quippe B, sic scriptum, uti solet in antiquis codicibus bene multis. Est igitur BATA, ex vocibus quae frequenter occurrunt in Evangelio, ut IBATAUTEM, nulla enim distinctio vocum est in hoc codice. Quod autem se vidisse putat literam Δ Graecam, errat similiter, est enim Α cujus transversa linea non comparet & clausum videtur inferius, quia duabus lineolis characteres inferne & superne clauduntur ut in scribendo rectius procederetur. Cum autem ait se in literam Σ incidisse, haud felicius; nam similem nunquam vidi accuratius licet inspexerim. Haec de manu scripto cujus causa eruditorum turba diducitur in partes. Aiuntque vulgo autographum esse S. Marci. Nullum sane codicem me vidisse memini, qui majorem isto antiquitatis speciem praeferat. Quod autem Latine scriptus sit codex, in controversiam vocari nequit ex historia, quam attuli in Diario Italico p. 56.