[Bibliotheca Fontanellensis / Bibliothèque de l’abbaye de Fontenelle]

Pour citer ce texte

Possesseur(s) : Fontenelle, Saint-Wandrille, abbaye O.S.B.

Date : 1738 (publication de la BBMN).

Répertoire(s) : BMMF, nº 1748. — Petitmengin 1998, p. 579, nº [106].

Analyse : Description de six manuscrits de l’abbaye de Saint-Wandrille, dont Montfaucon a eu connaissance par l’intermédiaire de dom Pierre François Boudier (matricula, nº 5669 ; Lenain 2010, p. 683-687) ; celui-ci lui annonce dans une lettre : « Je m’acquitte aujourd’huy de la promesse que j’ai faite à vôtre Reverence par rapport aux manuscrits de St. Wandrille, je luy envoye par le messager le catalogue de ceux qui m’ont paru les plus remarquables que j’ai fait transcrire par de meilleurs mains que la miennes (sic) afin qu’on puisse le lire plus aisement » (ms. Paris, BNF, fr. 17703, f. 183r ; éd. Guéry 1915, p. 69-70). Cette lettre n’est pas datée, mais a vraisemblablement été envoyée de Rouen (Saint-Ouen ?) peu après une lettre datée du 18 novembre (ms. Paris, BNF, fr. 17703, f. 181r-v ; éd. Guéry 1915, p. 68-69), selon toute probabilité en 1735 : le catalogue reproduit par Montfaucon fait état de deux manuscrits reliés « hoc anno 1735 » (voir Nortier 1966, p. 173).

Source(s) : BBMN, t. II, p. 1195-1196 ().

Édition(s) : —.

Bibliographie : Guéry 1915, p. 68-70. — Nortier 1966, p. 173. — Petitmengin 1998, p. 579. — Lenain 2010, p. 683-687.

Rédaction : JD, 2016.

INSIGNIORES FONTANELLENSIS BIBLIOTHECAE
Codices MSS.

  • item 1. I. Sacramentarium Fontanellense ineunte saeculo undecimo à Willelmo Monacho exaratum; uti notatur post benedictionem armorum. Hic codex membranaceus, in-fol. plurima notatu digna continet. Ibi enim pronuper baptisato defuncto Missa habetur, cujus hae sunt duae primae orationes.

Deus qui ad caeleste regnum non nisi renatis per aquam & Spiritum Sanctum pandis introitum; multiplica super animam famuli tui misericordiam tuam, & cui donasti caelestem & incontaminatum transitum post Baptismi Sacramentum, da ei aeternorum plenitudinem gaudiorum: Per Dominum, &c.

Secreta. Hanc hostiam quam tibi offerimus, Domine, pro anima famuli tui benignus assume, eumque regenerationis fonte purgatum & periculis vitae hujus erutum, beatorum numero digneris inserere spirituum. Per Dominum.

In hoc Sacramentorum libro peculiares notantur orationes dicendae in Lardario, ad Capillaturam, ad Clericum faciendum, seu ad deponendam comam, ad barbas tondendas, post rasam barbam, ejus qui saeculo nuntium remittit, postea sequuntur: Judicium casei & panis, ubi à Deo postulatur ut panis vel caseus fauces & guttura eorum qui furta admiserunt transire non possit: Conjuratio ad ferrum, ubi oratur Deus ut quisquis purgandi se gratiâ hoc ignitum tulerit divinae potentiae indicio, vel absolvatur innocens, vel obnoxius detegatur; & Exorcismus aquae calidae. Deinde leguntur: Benedictio salis ad pecorum sanitatem, Benedictio potus, si mus, aut mustella mergerit intus.

Benedictio pro emundatione Cervisae & aliorum elementorum si mus aut mustella ceciderit intus.

Benedictio super fontem ubi aliqua negligentia contingit.

Benedictio super vascula in antiquo loco reperta.

Benedictio sup. retia ad capiendas bestias aut pisces cum aqua benedicta super aspersa. Benedictio seminis & salis cum aqua super semina.

Denique variae habentur orationes, ad libros benedicendos; super his qui morticinum comedunt: ad benedicendas Cruces in biviis fixas, &c.

  • item 2. II. Glossa antiqua in Genesim, ad cujus finem reperiuntur tres Gregorii Nazianzeni Sermones in Latinum conversi.
  • item 3. III. Missale circa finem undecimi saeculi scriptum ad usum Ecclesiae Anglicanae 1. vol. membr. In-fol.
  • item 4. IV. Majus Chronicon Fontanellae; è sparsis in Cartophylacio foliis membranaceis à D. Augustino de Broise Monacho Congr. S. Mauri anno 1639. collectum & hoc anno 1735. in meliorem ordinem compactum, 1. vol. in-fol.
    In hoc volumine continentur:
    • item 1. Vita Sancti Vandregesili, p. 1. extat inter Acta SS. Ord. Sancti Benedicti, saeculo 2. p. 534. & sequentes. Initium hujus vitae quae ab auctore coaevo scripta est, suffecit Ms. codex Bibliothecae Gemmeticensis.
    • item 2. Hymni duo de sancto Vandregesilo, p. 30. & sequentes. Notis Musicis distincti sunt, sicut & sequens officium.
    • item 3. Officium in Vigilia & in Festo S. Vandregesili, p. 31. & sequentes.
    • item 4. Liber miraculorum ejusdem sancti nono saeculo scriptus, p. 35. extat fere integer in saeculo 2. Benedictino, p. 547.
    • item 5. Sermo legendus in solemnitate S. Vandregesili, nondum in lucem editus.
    • item 6. Nomina Regum Francorum à Clodoveo, usque ad Carolum Calvum, quo imperante codex iste scriptus est, p. 77.
    • item 7. Effigies S. Ansberti Rothomagensis Episcopi, p. 78.
    • item 8. Vita S. Ansberti Episcopi & Confessoris, p. 79. extat in secundo saeculo Benedictino, p. 1048.
    • item 9. Hymnus de S. Ansberto, p. 113. notis musicis distinctus est.
    • item 10. Officium in solemnitate ejusdem, cum notis ad cantandum, p. 115.
    • item 11. Nomina Episcoporum Rotomagensium à S. Mellono, usque ad Adelardum, p. 118. & 119. Victricius & Pretextatus sancti titulo ibi non sunt insigniti.
    • item 12. Imago S. Vulfranni Episcopi Senonensis, p. 119.
    • item 13. Vita ejusdem Sacerdotis Domini Vulfranni, p. 119. extat in prima parte saeculi 3. Benedictini, p. 357.
    • item 14. Officium S. Vulfranni notis antiquis Musices decantandum, p. 137.
    • item 15. Nomina Episcoporum Senonensium à Saviniano usque ad Evrardum, p. 140. Non legitur nomen S. Amati.
    • item 16. Transitus S. Condedi Confessoris, p. 141. extat in saeculo 2. Benedictino, p. 864.
    • item 17. Actus S. Eremberti Pontificis, p. 148. extant in saeculo 2. Benedictino, p. 604.
    • item 18. Nomina Sanctorum Episcoporum qui ex Monasterio Fontanella ad Pontificatus gradum sunt promoti, inter quos S. Lando Archiepiscopus Remensis, p. 152. In vulgatis Remensium Praesulum catalogis hic Lando deest.
    • item 19. Gesta SS. Patrum Fontanellensium, p. 152. hic liber qui fere integer editus est tomo 3. Spicilegii, p. 188. scriptus videtur paulo ante annum 834.
    • item 20. Liber de miraculis & Inventione S. Vulfranni post annum 1047. scriptus, p. 219. Editus est in spicilegio, p. 248. & in saeculo 3. Benedictino saltem ex parte. Plurima ibidem de aliis Viris illustribus Coenobii Fontanellensis.
    • item 21. Miscellanea levis momenti praeter vitam, sive gesta S. Lamberti Fontanellae Abbatis & Episcopi Lugdunensis quae jam edita sunt saeculo 3. Benedictino p. 2.
    • item 22. Quoddam SS. Vandregesili & Ansberti miraculum, & Epistola Henrici II. Anglorum Regis ad Innocentium Papam II. ubi conqueritur de Hugone Archiepiscopo, quod obedientiam {1196}{1196}
      ab Abbatibus exigat, 273. & sequent. Aditom. 2. Spicil. p. 457.
    • item 23. Epistola Innocentii II. ad Hugonem Archiepiscopum Rotomagensem, ubi eum exhortatur, ut nonnihil Juris Regi deferat, p. 274.
    • item 24. Charta de transitu Navium Confluentis Castri, p. 275.
    • item 25. Ibidem notatur dies obitus novem Sanctorum Fontanellensium Monachorum.
    • item 26. Nomina Reliquiarum deportatarum ob metum Paganorum è Monasterio Fontanellensi, p. 276. &c.
    • item 27. Relatio cujusdam miraculi per sanctum Vandregesilum, p. 279. ad p. 62. hujus collectionis referenda est.
    • item 28. Nomina Regum Francorum usque ad Franciscum I. p. 280.
    • item 29. De sanctis aliisque viris Fontanellensibus Versus inediti, p. 281. Ibi reperies quandoque titulum Sancti, illis viris superadditum manu auctoris, pessime abrasum. Istud carmen scriptum est anno 1483.
    • item 30. Vita S. Hermelandi Fontanellensis Monachi, p. 291. differt ab editâ 1. p. saec. 3. Benedictini, p. 384.
    • item 31. Habetur in pagina 285. & seq. Index eorum quae continet liber de Inventione & miraculis S. Vulfranni.
  • item 5. Fontanellense Chronicon minus, initio 15. saeculi exaratum. In hoc codice membranaceo, in-12. continentur eadem fere quae extant in majori Chronico. In fine adjectus est, Sanctorum Fontanellensium index imperfectus in quo Agathonis, Sindardi, Ravengerii, Gennardi, &c. Monachorum nomina recensentur. Auctor hujus Chronici minoris scripsisse videtur circa annum 1063.
  • item 6. Evangelia Mathaei, Marci & Lucae mutila, quibus breviaria praemittuntur & argumenta. Egregium hoc volumen ex membranis in pulvere Fontanellensis Bibliothecae dispersis compactum hoc anno 1735. S. Harduini Reclusi opus penè dixerimus. Certè nono saeculo scriptum videtur, quo tempore ait Chronographus Fontanellensis, p. 201. (Harduinus Presbyter artis scriptoriae peritus:) Plurima Ecclesiae proprio sudore conscripta reliquit volumina, id est, volumen quatuor Evangeliorum Romana literâ scriptum, &c. Adjecti sunt Sermones S. Augustini de S. Stephano alterâ manu exarati.